Wanneer spreek je van overspannen, burn-out of depressie?

Enrico de Krijger
13 januari 2021

Tegenwoordig lees je veel over burn-out. Logisch, want we horen het steeds vaker om ons heen. Het woord overspannen kom je eigenlijk nooit tegen. Er is, naar mijn mening, een wildgroei aan burn-out coaches. Maar ik ben nog nooit een overspannenheidscoach tegengekomen. Het is voor iemand met een burn-out zeker belangrijk om te weten of je nu burn-out bent, overspannen of zelfs depressief. In dit artikel ontdek je de verschillen tussen burn out en overspannen zijn…

Maar is het labeltje nu echt zo belangrijk? Het is toch maar een woord?

De behandeling die je nodig hebt hangt af dit woord. De behandeling die je krijgt dient anders te zijn bij overspannenheid, weer anders bij een burn-out en zeker anders bij een depressie!!!

En ook de vergoeding voor deze behandeling hangt van het labeltje af.

Een depressie (of paniekstoornis, die ook heel vaak voorkomt) mag je behandelen via de basiszorgverzekering. Als je overspannen of burn-out bent, dan wordt de behandeling vaak betaald door de werkgever.

Ik zal de begrippen overspanning, burn-out en depressie uit elkaar halen. Mijn informatie haal ik uit de geaccrediteerde nascholing van psychiater van dr. W.J.G. Hoogendijk. Ook zal ik uiteenzetten hoe de drie begrippen volgens de wetenschappelijke richtlijnen worden gehanteerd.

Wanneer ben je overspannen?

Er zijn 4 criteria waaraan moet worden voldaan, wil je kunnen spreken van overspanning.

Ten eerste dienen er tenminste drie van onderstaande klachten aanwezig te zijn en deze moeten worden kunnen gelinkt aan stress:

Ten tweede dient er een gevoel te zijn van onmacht om met datgene wat je stress oplevert om te gaan. Je hebt zelf niet de controle of het lukt je niet om op een goede manier met datgene om te gaan. Door de vermoeidheid en gebrek aan overzicht in je hoofd kun je moeilijk bepalen of je dingen nog aankunt of niet.

Ten derde moet je duidelijk, er wordt gesproken van 50%, minder goed functioneren thuis en of op je werk. Dus als je halve dagen moet gaan werken dan ga je aan dit criterium voldoen, maar heb je nog steeds niet een burn-out en ben je overspannen.

Ten vierde moeten de klachten niet voortkomen uit een depressie. De criteria hiervoor kom verderop in deze blog.

Wanneer spreken we wel van een burn-out?

Ten eerste moet er aan de criteria van overspanning worden voldaan.

Ten tweede zijn deze klachten 6 maanden geleden begonnen. Dit is dus een heel belangrijk onderscheid tussen of overspannen of burn-out zijn.

Ten derde staan niet echt de stressgevoelens op de voorgrond (ze zijn er vast) maar het gevoel van moeheid en (lichamelijke) uitputting. En in de praktijk kom ik mensen tegen die nauwelijks een half uur kunnen wandelen of nauwelijks een gesprek kunnen voeren. Zo moe zijn ze.

Wanneer spreek je van een depressie?

Volgens het handboek in de psychiatrie (de DSM 5, waarin dus overspanning en burn-out niet in staat en daarom niet worden vergoed) moet er aan de volgende voorwaarden worden voldaan willen we van depressie spreken.

Er moeten vijf van onderstaande symptomen aanwezig zijn geweest, de afgelopen 2 weken. Er moet een duidelijk verschil zijn met hoe je was voor deze twee weken.

Daarnaast moet er in ieder geval sprake zijn van een depressieve stemming (klinkt logisch) of een vermindering van interesse en plezier. Dus in ieder geval 1 van de eerste 2 symptomen en in totaal 5 van onderstaande kenmerken:

  • Depressieve stemming gedurende vrijwel de gehele dag, bijna elke dag.
  • Duidelijke vermindering van interesse voor of plezier aan (bijna) alle activiteiten, gedurende vrijwel de gehele dag, bijna elke dag.
  • Onopzettelijk, duidelijk gewichtsverlies of onopzettelijke gewichtstoename, of een af- of toename van de eetlust. Slaapklachten: niet (voldoende) kunnen slapen, te veel moeten slapen, bijna elke dag.
  • Lichamelijke gejaagdheid of juist geremdheid, bijna elke dag.
  • Vermoeidheid of verlies van energie, bijna elke dag.
  • Gevoelens van waardeloosheid, of ernstige schuldgevoelens die niet in relatie staan met de werkelijkheid.
  • Vermindering van het vermogen om te denken, zich te concentreren, of besluiteloosheid.
  • Gevoelens van wanhoop, zelfmoordgedachten, fantasieën over zelfmoord zonder specifieke plannen, een zelfmoordpoging of een specifiek plan voor zelfmoord. Niet alleen de vrees dood te gaan.

Deze blog wil ik kort en overzichtelijk houden. Het doel van dit artikel is om inzicht te geven in de verschillen tussen deze begrippen. We hebben het over verschillende toestanden die een andere aanpak vereisen. Alle drie de toestanden zijn serieus te nemen en vereisen verandering in gedrag en omstandigheden.

Ben je (bijna) overspannen of zelfs al burn-out? Ervaar je moeheid, piekeren, prikkelbaarheid of heb je moeite met concentreren? Ik geef in het Psytraining Centrum veel online trainingen en tips. In die trainingen vertel ik wat er in je hersenen gebeurd, hoe je omgaat met een situatie als overspannen of burn-out en hoe je uit deze situatie komt. Bovendien geef ik zeer bruikbare tips om aan jezelf te werken. Neem snel een kijkje…


Bron: psychiatier van dr. W.J.G. Hoogendijk.