Waarom heb ik zoveel last van stress? Terwijl een ander die het veel drukker lijkt te hebben altijd rustig en ontspannen is?
Over de invloed van verschillende factoren op de gezondheid is veel onderzoek gedaan. Als je het specifiek hebt over de geestelijke gezondheid dan is het Dynamische Kwetsbaarheid Model (DKM-model) die als spiegel voor je gedrag en omstandigheden goed te gebruiken is. Onder dit model zit veel wetenschappelijke kennis, waardoor ik hem zo graag gebruik.
Wat is nu precies de reden dat ik nu zoveel last heb van spanningen en waarom lukt het mij nu steeds moeilijker om mijzelf te concentreren en dingen te onthouden?
Je probeert je leven aan te passen, maar toch blijven stress en de klachten bestaan.
In de blog worden ook weer praktijkvoorbeelden gebruikt, die het model herkenbaarder maken.
Ik hoop dat je door het lezen van deze blog jezelf en jouw stressproblemen weer een beetje beter leert kennen. Wie weet lees je net datgene waardoor je de stap naar een betere gezondheid kunt maken.
Hoe jij je voelt weerspiegeld je kwetsbaarheid
Mensen verschillen niet alleen in psychische gezondheid, maar ook in de reactie op gebeurtenissen en omstandigheden in hun leven. Volgens het DKM-model zijn de verschillen in stresssignalen en het ervaren van psychische gezondheid te verklaren vanuit verschillen in psychobiologische kenmerken (endogen factoren) en de sociale en fysieke omgeving van mensen.
Simpeler gezegd: hoe jij je VOELT weerspiegelt jouw psychobiologische en sociale kwetsbaarheid.
Hoe jij REAGEERT in een bepaalde situatie hangt af van bepaalde factoren van die situatie (in het model gebeurtenis).
Wat jij meemaakt in je leven heeft met meerdere dingen te maken. Het wordt bepaald door handelingsruimte, omgevingscontrole en door toeval. Met handelingsruimte wordt bedoeld de grenzen die door sociale en fysieke omgeving opgelegd worden. Ze worden exogene factoren genoemd. Omgevingscontrole is dan weer het vermogen om binnen deze exogene factoren de gewenste omstandigheden te realiseren.
Dit zijn dus belangrijke factoren. Het bepaalt namelijk in hoeverre jij jouw omgeving kan selecteren en veranderen. Sociale klasse en sociale vaardigheden zijn hierin bepalende elementen.
Of stressvolle gebeurtenis of periode zorgt voor een burn-out of overbelasting hangt weer af van bepaalde kenmerken zoals: de aard, duur, de mate van stressreductie, de betekenis die eraan wordt gegeven en hoe jij met de stress en verwerking omgaat.
Mooie theoretische woorden en waarschijnlijk pas jij jouw situatie al wat toe bij de verschillende begrippen en uitleg. Toch is het handig om voorbeelden uit de praktijk te noemen (altijd anders om herkenbaarheid te voorkomen) hoe ik dit model in de praktijk gebruik om de behandeling maximaal aan te laten sluiten.
Omgaan met stress
Professional 1 heeft een manager die zorgt voor stress en uiteindelijk tot uitval op het werk. Want wat was er aan de hand? Over de endogene factoren valt te zeggen dat hij ADHD heeft. Zijn werk werd steeds zwaarder en onoverzichtelijker. Zijn handelingsruimte was beperkt, omdat er grip was op de communicatie met manager en ook de omgevingscontrole kon dit niet compenseren. De betekenisgeving die eraan werd gegeven: “Ik word niet gezien en gehoord”, raakte aan oude pijn van een traumatische gebeurtenis.
Aangrijpingspunten: Behandeling van trauma door EMDR, coaching op ADHD en omgevingscontrole vergroten door oefenen van sociale vaardigheden en bemiddeling voor juridisch advies (handelingsruimte verkennen). Daarnaast moest de coping (omgaan met de stress) worden verbeterd. Hiervoor werd onder andere mindfulness en Stressjam ingezet.
Ondernemer 2:
Deze vrouw had een fysiotherapiepraktijk en had ik hyperventilerend aan de telefoon voordat het traject begon. Wat was er aan de hand?
Deze vrouw had een groot deel van haar jeugd gezorgd voor haar moeder (ervaring en persoonlijkheidskenmerk). Nu werd het steeds drukker in de praktijk en ze kon geen nee zeggen (ervaring van beperkte handelingsruimte).
Aangrijpingspunten: In dit traject is een groot deel van de behandeling gaan zitten in het ervaren van meer handelingsruimte en de betekenisverlening veranderen. De cliënten waren niet haar moeder bijvoorbeeld. Wie was zij? Wie zorgt ervoor haar? Dit waren vragen die ook als doel hadden haar omgevingscontrole te vergroten. Tijdens het traject bleek ook dat ze haar hele leven al problemen had met concentreren en plannen. Te weinig voor een diagnose, maar wel de moeite waard om haar executieve functies te verbeteren. Hier werd dus coaching op gezet.
Niet zeuren maar doen
Ondernemer 3:
Deze man was een voorbeeld van VMBO, MTS, HTS, Technische Universiteit en eindigen als manager van een groot bedrijf met super veel verantwoordelijkheden. Ik zou er in ieder geval niet lekker van slapen. Deze man had niks door. Hij was weleens wat moe, vergat weleens wat, maar was eigenlijk zijn hele leven al moe. Maar nu werd hij vroeg wakker (3 uur) en sliep hij niet meer in. Hier was dus werk aan de winkel.
Aangrijpingspunten: Er valt veel over zijn persoonlijkheidskenmerken te zeggen: eerder vakman dan manager, “niet zeuren maar doen”, boerenachtergrond en nooit eerder ziek geweest. Ook schatte hij zijn handelingsruimte te klein in. “Je moet toch doen wat ze van je vragen? Ik kon het toch twee jaar prima?” En zijn coping was nooit getraind. Nooit ziek, nooit wat gehad. Er ging dus veel werk zitten in het laten herkennen van de valkuil: Moet je doen wat ervan je gevraagd wordt? Of bepaal jijzelf wat je doet en niet doet? Maar er werd ook EMDR gezet (Oh heet dat een trauma?) en ook Cogmed. Het bleek dat hij meer kon overzien door een groter werkgeheugen en daardoor minder stress.
Vergoten van de Omgevingscontrole
Professional 4:
Dit was een vrouw die al jaren op haar tenen liep. De tranen schoten bijna in mijn ogen toen ik haar lijdensdruk hoorde. Wat een doorzetter, wat een kanjer, maar wat hard voor zichzelf. Deze vrouw heeft ADHD en is vroeger op school veel uitgelachen en trof leerkrachten die dingen deden die niet echt in de pedagogische boeken stonden: te boos worden. Deze vrouw had dus een faalangst ontwikkeld, waarvan haar stresssysteem helemaal strak stond.
Aangrijpingspunten: Deze vrouw was zo bang voor verlies (uitgelachen worden, boze managers) dat ze alles deed om geen fouten te maken en er geen reden was voor negatieve feedback. Ze werkte vele uren over, haar perfectionisme was haar beste vriend en ’s nachts schrok ze wakker omdat ze bang was dat ze iets vergeten was. Vanuit het oogpunt van haar endogene factoren heb haar een beetje medicatie voorgeschreven in het begin. Daardoor werd haar stresssysteem rustiger en kon je een andere betekenis aan haar werk geven. Ook de ergste voorvallen van vroeger zijn behandeld en er is veel tijd gaan zitten in het vergrootten van haar omgevingscontrole.
Ze lees je dat vanuit dit model de verschillende relaties van factoren die spelen in jouw situatie helder worden. Ik hoop dat jouw inzicht vergroot is en dat je handvaten hebt gekregen hoe je verschillende factoren kunt verbeteren. Denk je hulp nodig te hebben. Kijk eens in je omgeving wie je zou kunnen helpen of jou een spiegel zou kunnen voorhouden.
Tips voor een Betere Concentratie
Hoe je in 7 eenvoudige stappen naar een betere concentratie gaat? Download mijn gratis e-book. Daarin vertel ik je mijn 7 beste concentratie tips, zodat je vandaag nog je concentratie kan verbeteren.
