EMDR, wat is het en hoe werkt het?
Over Eye Movement Desensitization and Reprocessing, afgekort tot EMDR wordt veel geschreven. Binnen de GGZ is het een algemeen begrip. In mijn praktijk merk ik echter dat er (te) veel mensen niet op de hoogte zijn van de effectiviteit van EMDR. Dit is voor mij de reden om deze blog te schrijven.
Beelden zeggen vaak meer dan woorden, daarom begin ik met een filmpje over EMDR. Wat is het? En hoe werkt het?
En? Heb je een idee van EMDR? Als je verder leest, zal je lezen waar EMDR jou allemaal bij kan helpen. Ik zal ook voorbeelden uit mijn praktijk vertellen, waarin jij je misschien zult herkennen.
Vanaf 2010 is er steeds meer onderzoek over het inzetten van EMDR bij angsten en fobieën. EMDR is uitgevonden om traumatische gebeurtenissen beter te kunnen verwerken. Maar via een speciaal protocol wat flashforward wordt genoemd (Engelhard, van den Hout, Dek, Giele, van der Wielen, Reijnen, & van der Roij, 2011) kunnen ook beelden die je in de toekomst projecteerd van hun lading worden ontdaan. En dat is nu net datgene wat je nodig hebt om angsten en fobiën te behandelen.
EMDR wordt steeds breder ingezet
We zouden kunnen zeggen dat de flashforward het ultieme schrikbeeld is van de patiënt. Voorbeelden van angsten of fobieën en de bijbehorende ‘targets’ (beelden) die geschikt zijn voor EMDR zijn een tandartsfobie (een plaatje waarop te zien is dat je extreme pijn en machteloosheid of een ‘bloedbad’ ervaart) of een sociale fobie (een plaatje waarop te zien is dat je wordt afgewezen of andere schaamtevolle situatie ondergaat).
Er zijn verschillende studies die een sterk effect laten zien van de toepasssing van EMDR bij fobische aandoeningen, waaronder angst voor autorijden (De Jongh et al., 2011), angst voor vliegen in een vliegtuig (Triscari et al., 2011) en angst voor de tandheelkundige behandeling (Doering et al., 2013).
Nu de voorbeelden uit de literatuur en onderzoek genoemd zijn wil ik ook de voorbeelden uit mijn praktijk eens vertellen. Waar kan EMDR, vaak al bij 1 sessie, bij werken? Uiteraard zijn de voorbeelden uit privacy overwegingen wat verwerkt.
Goed om te vermelden nog is dat er in het geval van traumatische gebeurtenissen gesproken wordt van drie categorieën. Er zijn complexe, meervoudige en enkelvoudige trauma’s. Complexe trauma’s zijn trauma’s waarbij iemand persoonlijkheid is gevormd en zit vaak in de hoek van langdurige trauma’s in het verleden (bijvoorbeeld incest). Meervoudige trauma’s zijn bijvoorbeeld drie ongelukken op een rijtje.
Enkelvoudige trauma’s zijn die zoals ze in de voorbeelden zijn beschreven. En dit is niet toevallig, omdat ik als verpleegkundig specialist GGZ opgeleid ben om enkelvoudige trauma’s te behandelen. Spelen er bij jou complexe of meervoudige trauma’s dan ben je in goede handen bij een GZ-psycholoog of psychiater die is opgeleid om EMDR te geven.
Voorbeelden waarbij EMDR wordt ingezet
Voorbeeld 1:
Een ondernemer moet eigenlijk presenteren en video’s opnemen voor zijn sociale mediakanalen, maar dit durft hij niet.
Beeld waarmee gewerkt wordt: Een plaatje waarbij de ondernemer zichzelf ziet en door iedereen wordt uitgelachten terwijl hij niet meer uit zijn woorden kan komen.
Resultaat: Tijdens de sessie merkt de ondernemer al dat hij meer ontspannen wordt. Na de sessie gaat de ondernemer in de weken erna video’s opnemen. De EMDR wordt hiermee gecombineerd met een andere therapie “exposure” (datgene aangaan wat angst oproept). De ondernemer merkt direct dat hij zichzelf minder serieus neemt en er geen spanning meer ontstaat die hem in de weg zit. Tegenwoordig neemt hij video na video op.
EMDR Therapie Voorbeeld 2:
Een professional uit de gezondheidszorg wordt burn-out. De re-integratie mislukt omdat ze steeds terugvalt. In het verleden is er een situatie geweest waarin ze niet kan handelen maar bevroor bij teveel verantwoordelijkheid. Dit was niet op haar werk, maar vroeger in haar privéleven.
Beeld waarmee gewerkt wordt: De situatie waarin ze teveel verantwoordelijkheid kreeg en bevroor.
Resultaat: Tijdens de EMDR sessie zakte de spanningen rondom het eerste beeld heel snel. Daarna kozen we een beeld dat te maken had met de toekomst. In deze flashforward zag ze een situatie voor zich op het werk. Hierin dreigde er iemand te overlijden en ze wist niet hoe te reageren. In deze sessie werd het mevrouw al snel duidelijk dat dit beeld niks met de werkelijkheid te maken had en de spanningen rondom dit beeld verdwenen erg snel.
EMDR Therapie Voorbeeld 3:
Vrouw valt uit op het werk. De terugkeer naar het werk stagneert omdat ze een hele slechte relatie heeft met haar leidinggevende. Vooral in de laatste periode zijn er veel vervelende dingen gebeurd.
Beeld waarmee gewerkt wordt: Situatie waarin deze vrouw onheus bejegend werd door leidinggevende.
Resultaat: Na 1 sessie zakte de spanning die mevrouw voelde ten opzichte van haar leidinggevende. Het lukt haar om zonder spanningen naar het beeld te kijken en de stap naar het werk was een hele kleine.
Mevrouw is de tweede keer dat ze op het werk kwam het gesprek met leidinggevende aangegaan en beide perspectieven konden naar elkaar worden uitgesproken.
EMDR Therapie Voorbeeld 4:
Een professional met ADHD heeft onderliggend altijd last van spanningen. Tijdens de intake wordt het duidelijk dat veel te maken heeft met faalangst. Vroeger op school en later tijdens zijn eerste baan zijn er situaties geweest waarin hij zich erg geschaamd heeft binnen een groep, omdat hij op een fout werd gewezen op een niet echt nette manier.
Beelden waarmee gewerkt wordt: In deze casus worden er twee sessies aan EMDR besteed. Twee beelden waarmee deze man zichzelf schaamde en belachelijk werd gemaakt. De spanningen bij de beelden veranderde snel.
Resultaat: Deze man merkt dat hij veel meer ontspannen is tijdens het werk en ook privé. Hij merkt dat hij meer zichzelf durft te zijn. Omdat hij minder gespannen is lukt het hem beter om de focus vast te houden op het werk.
EMDR Therapie Voorbeeld 5:
Een ondernemer merkt dat hij niet altijd zijn grenzen durft te stellen of voor zichzelf op durft te komen in zakelijke conflicten. Zijn vrouw noemt hem conflict vermijdend. Hij merkt dat, nu zijn bedrijf groeiende is, hij hier steeds meer last van krijgt.
Beeld waarmee gewerkt wordt: Het blijkt dat deze ondernemer bang is voor boze mensen. In eerste instantie kiest hij een situatie waarin een baas erg boos op hem was toen hij nog in loondienst was.
Resultaat: Tijdens de EMDR sessie blijkt dat hij deze angst eigenlijk te maken heeft met de boosheid die zijn vader eens liet zien. Zijn vader was eigenlijk nooit boos, dus deze keer heeft erg veel indruk gemaakt. We hebben nog een sessie gedaan met het beeld waarin zijn vader boos was. Na deze sessie merkte de ondernemer duidelijk verschil. Zijn vrouw ook en moet er ook nog wel aan wennen dat haar man nu meer op zijn strepen staat.
Verbluffende resultaten met EMDR
Vijf situaties waarin EMDR een grote rol heeft gespeeld. En zoals te lezen, ook erg verschillende situaties. De overeenkomst is dat er altijd een beeld is waaraan een naar gevoel of spanning is gekoppeld en wat invloed heeft op het leven van iemand.
Deze situaties zijn zo goed te behandelen, dat ik er elke keer weer verbaasd over ben. Soms lukt het natuurlijk minder goed. Als ik deze sessies achteraf analyseer dan heeft de cliënt niet het goede beeld gekozen of was het iets wat teveel in de persoonlijkheid verankerd was.
Literatuurlijst:
Doering S., Ohlmeier M.C., Jongh A. de, Hofmann A., & Bisping V. (2013). Efficacy of a trauma-focused treatment approach for dental phobia: A randomized clinical trial. European Journal of Oral Sciences, 121, 584-593.
De Jongh, A., Holmshaw, M., Carswell, W. & van Wijk, A. (2011). Usefulness of a trauma-focused treatment approach for travel phobia. Clinical Psychology and Psychotherapy, 18, 124-137.
Engelhard, I.M., Van den Hout, M.A., Dek, E.C.P., Giele, C.L., van der Wielen, J.W., Reijnen, M. & van Roij, B. (2011) Reducing vividness and emotional intensity of recurrent “flashforwards” by taxin working memory: An analogue study. Journal of Anxiety Disorders, volume 25, pp. 599 – 603
Triscari, M.T., Faraci, P., D’Angelo, V. & Urso, V. (2011) Fear of flying: factor analyses of two questionnaires. Psicoterapia Cognitiva e Comportamentale.17(2):211–226.
